گزارش بریونی؛
سرنوشت پرونده های مشترك میراث ناملموس
پرونده های هنر مینیاتور و آئین زیارت قره کلیسا در اجلاس مجازی میراث ناملموس یونسکو ثبت شدند اما دو پرونده جشن مهرگان و هنر نواختن عود نتوانستند در لیست جهانی قرار گیرند.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ پانزدهمین اجلاس مجازی کمیته بین الدول میراث فرهنگی ناملموس از روز دوشنبه ۲۴ آذرماه ۹۹ به میزبانی جامائیکا شروع به کار کرد و تا ۲۹ آذرماه ۹۹ (۱۴ تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۰) ادامه داشت.
این اجلاس برای نخستین بار به صورت آنلاین به سبب شیوع ویروس کرونا انجام شد و در آن مسئولان مربوطه در کشورهای مختلف به صورت مجازی شرکت کرده و درباره پرونده ها نظر می دادند.
پرونده «مراسم زیارت کلیسای تادئوس» به صورت مشترک با ارمنستان، «جشن مهرگان» به صورت مشترک با تاجیکستان و «هنر ساختن و نواختن عود» به صورت مشترک با سوریه در روز پنجشنبه ۲۷ آذر و هنر مینیاتور با همکاری ترکیه، آذربایجان و ازبکستان عصر روز ۲۶ آذر ماه مورد بررسی اعضای کمیته قرار گرفتند. پس از ثبت جهانی مینیاتور، افغانستان درخواست داد که به این پرونده بپیوندد این درخواست نیز با استقبال ایران مواجه می شود.
زیارتی برای یک میراث جهانی
قره کلیسا، شهادتگاه تادئوس مقدس یکی از حواریون حضرت عیسی مسیح (ع) که در دشت چالدران واقع است و قلب جامعه ارمنی _ مسیحی استان های آذربایجان شرقی و غربی به شمار می آید. بنای این کلیسا بعنوان کلیساهای مهم ایران در لیست میراث تاریخی یونسکو ثبت شده است اما این دفعه، آئین زیارتی که در این کلیسا انجام می شود مورد توجه بود.
این آئین بدان صورت است که بنابه سنت هر ساله در ضمن روزهای اول تا سوم مرداد ماه جاری پیروان خودرا به مراسم «تعمید روحانی» به صحن خود فرا می خواند. قره کلیسا از دیرباز زیارتگاه مقدسی برای ارمنیان مسیحی بوده ولی در شصت سال قبل به صورت مداوم پذیرای خیل انبوه زائران در مرداد ماه هر سال بوده است. این مراسم که هر سال با مشارکت ارمنیان و افرادی از کشور ارمنستان در استان آذربایجان غربی برگزار می شود، در قالب پرونده میراث ناملموس با همکاری ارمنستان به یونسکو ارسال و بعد از تأیید اعضای اجلاس مورد تأیید قرار گرفت.
جشنی که جهانی نشد
پرونده دیگری که قرار بود در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد مربوط به جشن مهرگان و آداب و رسوم مربوط به آن بود. این جشن یکی از سه جشن مهم ایرانیان باستان (نوروز، مهرگان و سده) است که پس از نوروز مهم ترین آنها به شمار می رفت. این جشن هر ساله از ۱۶ تا ۲۱ مهر برگزار می شد. امروزه بااینکه در بین ایرانیها جشنی به شکوه قبل برگزار نمی گردد اما همیشه یکی از جشن هایی است که در بین ایرانیان مهم جلوه کرده است. به خصوص در بین پیروان دین زرتشت.
در واقع، در تقویم اوستایی، سال به دو فصل تابستان بزرگ و زمستان بزرگ تقسیم می شد؛ که نوروز جشن آغاز فصل تابستان بزرگ و شروع گرما و مهرگان، جشن آغاز زمستان بزرگ و شروع سرما، به شمار می رفته است. مهرگان به دو جشن مهرگان کوچک که در ۱۶ مهر برگزار می شد و متعلق به خواص بود و مهرگان بزرگ که در ۲۱ مهر که برای عوام بود تقسیم می شد.
پرونده این جشن نیز به صورت مشترک با کشور تاجیکستان به سبب اشتراکات فرهنگی تهیه و به یونسکو ارسال شد. این اشتراکات فرهنگی با پرونده های میراث ناملموس سبب شد که سازمان جهانی یونسکو محدودیت هر دو سال یک پرونده را درباره پرونده های ملی نداشته باشد و پرونده هایی که مشترک با کشورهای دیگر به ثبت می رسند را با عنوان پرونده چند ملیتی در دستور کار قرار دهد. بنا بر این ایران نیز از این فرصت بهره برد و پرونده هایی را ارسال کرد که پیوندی با کشوری دیگر داشته باشد. از همین روز بود که پرونده هنر ساختن و نواختن عود را نیز با کشور سوریه تهیه کرد. چونکه در این کشور نیز عود هم ایجاد می شود و هم نواخته.
عود هم رد شد
بربت (بربط) یا عود، سازی ایرانی از رده سازهای زهی زخمه ای است که در خاورمیانه و کشورهای عربی شمال آفریقا نیز رواج دارد. یکی از مباحث تاریخ موسیقی ایران در دوره اسلامی، جایگاه و اهمیت ساز عود است. این ساز با عنوان» بربت «در دوره ساسانی شکوفا شد و بعد از اسلام با عنوان» عود «در سرزمین های مختلف اسلامی اشاعه یافت و در موسیقی ایران نیز تا اواخر عصر صفوی دارای اعتبار بود. موسیقیدانان قدیم ایران، از اولین متون موسیقی بعد از اسلام در قرون سوم و چهارم هجری تا رسالت موسیقی دوره صفوی در قرن یازدهم هجری، به برتری ساز عود نسبت به سازهای دیگر اذعان داشته اند.
منتها دو پرونده جشن مهرگان و عود برخلاف هنر مینیاتور و آئین زیارت قره کلیسا نتوانست اعضای کمیته میراث جهانی را قانع کند و پیشنهاد ریفر داده شد به این معنا که این پرونده بعد از تکمیل، جهت بررسی بیشتر به سال های بعد موکول گردد چونکه اعضای کمیته ابهاماتی در آن داشتند. این ابهامات بیشتر در حوزه اشتراکات ایران با کشورهای دیگر بود و اینکه چطور با وجود فاصله بین ایران و سوریه، چنین اشتراکاتی بعنوان مثال در حوزه عود بین دو کشور بوجود می آید در این زمینه وزارت میراث فرهنگی دلیلهای خودرا به یونسکو اعلام نمود اما آنها قانع نشدند و دو پرونده عود و جشن مهرگان را ریفر کردند.
یلدا در سال های آتی جهانی می شود
همچنین ایران در اجلاس ۲۰۲۰ سهمیه ملی نداشت به این علت که سال قبل سهمیه ملی را که همان دوتار ایرانی بود بهره برد اما می توانست پرونده مشترک داشته باشد بنا بر این چهار پرونده، عود، مینیاتور، جشن مهرگان و آئین زیارت قره کلیسا را برای مطرح شدن در اجلاس ۲۰۲۰ یونسکو فرستاده بود.
پرونده ثبت جهانی یلدا نیز که قبلاً به آن ایراداتی گرفته شده بود، اصلاح و باردیگر ارسال شد این پرونده ملی است و سهمیه لازم دارد یعنی مانند هر پرونده ملی دیگر هر دو سال یک دفعه مطرح می شود. پرونده هایی که نوروز امسال به یونسکو ارائه شد می بایست در سال ۲۰۲۱ بررسی شوند.
در نوروز ۹۹ دو پرونده مهارت سنتی ساختن و نواختن رباب مشترک با تاجیکستان و ازبکستان و جشن سده با همکاری تاجیکستان به یونسکو ارسال شد. طبق هر سال پرونده هایی که نوروز به یونسکو ارسال می شوند باید در اجلاس سال بعد مورد ارزیابی برای ثبت جهانی قرار گیرند اما پرونده های رباب و جشن سده برای سال ۲۰۲۱ بررسی نمی شوند در این زمینه مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی با اشاره به حساسیتی که دراثر پیشنهاد ثبت «حسن خط» ترکیه و «خط عربی» عربستان عنوان شد به خبرنگار مهر اظهار داشت: سال ۲۰۲۱ خوشنویسی را بعنوان پرونده ملی در اولویت ثبت جهانی می گذاریم. وی اظهار داشت: در سال ۲۰۲۱ پرونده خوشنویسی بعنوان پرونده ملی از جانب ایران مورد بررسی اعضای کمیته قرار می گیرد از آنجائیکه حساسیت ها برای پرونده خوشنویسی به سبب ارائه این پرونده از طرف ترکیه و عربستان به یونسکو بالا گرفت، خوشنویسی در اولویت ثبت و در طبقه «برنامه پاسداری خوب از میراث ناملموس» قرار گرفته است.
پورعلی بیان کرد: پرونده ساختن و نواختن ساز رباب هم قرار بود در سال ۲۰۲۱ مطرح شود؛ با همین محدودیت یونسکو مواجه گردید بدین سبب در سال آینده رباب مطرح نمی گردد. اگر محدودیت های یونسکو نبود می توانستیم پرونده های بیشتری را در سال آینده مطرح نماییم. منتها از الان سهمیه کشورها برای سال دیگر بسته شده است.
دفاعیه نمایندگان ایران پذیرفته نشد
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی درباره ریفر شدن دو پرونده چند ملیتی ایران با نام جشن مهرگان و هنر ساختن و نواختن عود در اجلاس ۲۰۲۰ هم اظهار داشت: ما دفاعیه خودرا یک ماه پیش درباره پرسش های مطروحه در حوزه پرونده چند ملیتی جشن مهرگان و عود ارائه کرده بودیم اما مورد توجه کمیته قرار نگرفت، کمیته به سبب چند ملیتی بودن این دو پرونده به تفاوت ها و اشتراکات این دو عنصر در جوامع تهیه کننده اشاره و این موارد را مورد سوال قرار داد مشکل دیگر این بود که اجلاس به صورت آنلاین انجام شد و ما نمی توانستیم رایزنی انجام دهیم. البته باید اظهار داشت که امسال هیچ کشوری بیش از دو پرونده را نتوانست در لیست میراث ناملموس ثبت کند.
وی درباره پرونده هایی که فروردین سال ۱۴۰۰ به یونسکو ارسال می شود نیز اظهار داشت: دستورالعمل کمیته ۲۰۲۲ هنوز به ما ارسال نشده تا بدانیم فروردین سال بعد باید چه کار نماییم. ولی حتما در فروردین سال بعد چند پرونده جدید ارسال می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب